Bescherming van de grondrechten in de Unie 

De Europese Unie is zowel een vereniging van landen die samenwerken op gebieden van gemeenschappelijk belang als een gemeenschap van waarden.

De kernwaarden waarop de Unie berust, zijn verankerd in artikel 2 van het Verdrag van de Europese Unie. Het zijn

  • eerbied voor de menselijke waardigheid,
  • vrijheid,
  • democratie,
  • gelijkheid,
  • de rechtsstaat, en
  • eerbiediging van de mensenrechten, waaronder de rechten van personen die tot minderheden behoren.

De rechten van het volk eerbiedigen is een van de fundamentele verplichtingen van de EU. De EU moet deze rechten respecteren bij de uitvoering van haar beleid en programma's door de EU-instellingen en door de lidstaten afzonderlijk.

In het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie zijn alle persoonlijke, burgerlijke, politieke, economische en sociale rechten vastgelegd die personen in de Unie genieten.

Het Handvest vormt een aanvulling op nationale stelsels, maar komt niet in de plaats daarvan. Als grondrechten van personen niet worden geëerbiedigd, moeten de nationale rechtbanken zich daarover uitspreken. Personen kunnen zich ook wenden tot het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, dat uitspraak doet over schendingen van burgerlijke en politieke rechten als vastgesteld in het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. In specifieke gevallen, wanneer een lidstaat het EU-recht niet naleeft en inbreuk pleegt op iemands rechten, kan de Europese Commissie ook een lidstaat voor het Hof van Justitie van de Europese Unie dagen.

Het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten is het gespecialiseerde en onafhankelijke EU-orgaan op dit gebied en zijn mandaat bestrijkt het volledige scala aan rechten uit het Handvest.

Rol van het Europees Parlement

Het Europees Parlement zet zich volledig in voor de eerbiediging van de grondrechten in de gehele Unie.

Voortbouwend op de werkzaamheden van de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken worden tijdens de plenaire vergaderingen van het Europees Parlement resoluties over de situatie van de grondrechten in de EU en over specifieke kwesties in verband met de bescherming van deze rechten in de lidstaten door de EP-leden behandeld en aangenomen.

Samen met de Raad van de EU neemt het Europees Parlement wetgeving aan om de grondrechten beter te beschermen.

Een goed voorbeeld daarvan is het geheel van wetgeving dat het Europees Parlement heeft vastgesteld om discriminatie te verbieden en te zorgen voor gelijke behandeling van werknemers.

Ook op het gebied van privacybescherming zijn belangrijke resultaten geboekt: hier wordt gewaarborgd dat de verwerking van persoonsgegevens plaatsvindt met volledige inachtneming van de EU-wetgeving ter bescherming van dit grondrecht. 

De lidstaten moeten zorgen voor de toepassing van deze wetgeving op nationaal niveau.

De laatste jaren buigt het Europees Parlement zich ook meer over kwesties in verband met de rechtsstaat en de democratie. In 2016 heeft het Europees Parlement een resolutie aangenomen waarin wordt gepleit voor een EU-mechanisme voor de situatie op het gebied van democratie, de rechtsstaat en de grondrechten in de lidstaten en binnen de EU-instellingen.