Werking van de plenaire vergadering 

Een belangrijk moment in de werkzaamheden van het Europees Parlement is de plenaire vergadering. Dan wordt het wetgevingswerk dat is uitgevoerd in de parlementaire commissies en fracties afgesloten. De plenaire vergadering is ook het forum waar de vertegenwoordigers van de Europese burgers - de Europarlementariërs of EP-leden - deelnemen aan de besluitvorming in de Europese Unie en hun standpunt verwoorden tegenover de Commissie en de Raad.

Lange tijd heeft het Europees Parlement louter gediend als debat- en adviesorgaan.
Sinds de invoering van de algemene rechtstreekse verkiezingen, en dankzij de inspanningen van de parlementariërs heeft het Parlement steeds meer macht gekregen. Tegenwoordig beslist het op voet van gelijkheid met de Raad over driekwart van de Europese wetgeving. De plenaire vergadering van het Parlement telt 705 leden, die afkomstig zijn uit de 27 lidstaten van de Europese Unie. De debatten vinden plaats in 24 talen. Voor een efficiënt verloop van de vergadering zijn er zeer nauwkeurige regels opgesteld, waaraan EP-leden, ambtenaren, tolken en vertalers zich strikt moeten houden.

Rolverdeling in de plenaire vergadering 

De plenaire vergaderingen worden geleid door de Voorzitter van het Europees Parlement. Deze wordt in zijn taken geassisteerd door veertien ondervoorzitters. De Voorzitter opent de vergadering, soms met een toespraak of een huldebetuiging, al naargelang de actualiteit van het moment. Het Parlement volgt namelijk nauwlettend de ontwikkelingen van belangrijke kwesties, en aarzelt niet om zo nodig de agenda te wijzigen en de Unie tot actie op te roepen. De invloed van de Voorzitter van het Parlement kan hierin doorslaggevend zijn.

Tijdens de vergadering geeft de Voorzitter het woord aan de EP-leden, en ziet erop toe dat de debatten ordelijk verlopen. De Voorzitter leidt ook de stemmingen, legt de vergadering wijzigingen in wetsvoorstellen en wetgevingsresoluties voor, waarover de EP-leden moeten stemmen, en stelt de meerderheid vast. Hierdoor hebben de soms langdurige en complexe stemmingen toch een vlot verloop.

De 705 EP-leden zijn momenteel over 7 fracties verdeeld, die alle ideologische stromingen vertegenwoordigen. Een aantal parlementariërs horen bij geen enkele fractie en worden dus beschouwd als "niet-ingeschreven leden". De fracties beslissen welke kwesties in de plenaire vergadering worden behandeld. Zij kunnen ook wijzigingen (amendementen) voorstellen op verslagen die instemming worden gebracht. Geen enkel EP-lid kan echter door een fractie worden verplicht in een bepaalde richting te stemmen.

De Europese Commissie en de Raad van de Europese Unie wonen de plenaire vergadering bij om de samenwerking tussen de instellingen in de besluitvorming te vergemakkelijken. Op verzoek van het Europees Parlement leggen de beide instellingen verklaringen af of verantwoorden zich over hun activiteiten wanneer zij vragen beantwoorden die de EP-leden hen kunnen stellen. Deze debatten kunnen worden besloten met een stemming over een resolutie.

Vanwege het grote aantal deelnemers is er geen improvisatie mogelijk en moet de plenaire vergadering zo veel mogelijk voldoen aan strikt organisatorische regels. De agenda wordt tot in de puntjes vastgesteld door de Conferentie van fractievoorzitters.

Daarnaast kan de Conferentie van commissievoorzitters (samengesteld uit de voorzitters van alle vaste of tijdelijke parlementaire commissies) aanbevelingen doen aan de Conferentie van voorzitters over de werkzaamheden van de commissies en de vaststelling van de agenda.

Wat doet de plenaire vergadering? 

Het Parlement komt elke maand (behalve in augustus) in plenaire vergadering bijeen in Straatsburg, gedurende een vergaderperiode van vier dagen (van maandag tot en met donderdag). In Brussel worden extra vergaderperioden gehouden. In deze vergaderperioden zijn er dagelijks voltallige vergaderingen.

Deze vergaderingen worden hoofdzakelijk besteed aan debatten en stemmingen. Alleen teksten die na een stemming zijn aangenomen door de plenaire vergadering, en schriftelijke verklaringen die door de meerderheid van de Parlementsleden zijn ondertekend, zijn formele besluiten van het Europees Parlement.
Daarbij gaat het om verschillende soorten teksten, afhankelijk van het onderwerp en van de gekozen wetgevingsprocedure:

  • wetgevingsverslagen zijn verslagen die het Parlement opstelt in het kader van verschillende wetgevingsprocedures die de EU kent: de medebeslissingsprocedure, de instemmingsprocedure en de raadplegingsprocedure. Alleen binnen de medebeslissingsprocedure heeft het Parlement evenveel zeggenschap over een wetsvoorstel als de Raad van de Europese Unie. Daarom hebben bepaalde parlementaire verslagen meer gewicht op wetgevingsgebied dan andere.
  • de begrotingsprocedure: het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie vormen samen de begrotingsautoriteit die elk jaar beslist over de uitgaven en ontvangsten van de Unie
  • niet-wetgevingsverslagen zijn verslagen die het Parlement uit eigen beweging opstelt, binnen de bevoegde parlementaire commissie. In dit soort verslagen vraagt het Parlement de aandacht van andere Europese instellingen en organen, en zelfs van regeringen van EU-lidstaten of van niet-Europese landen, voor bepaalde kwesties. Deze initiatiefverslagen hebben weliswaar niet de waarde van een wetgevingstekst, maar berusten wel op de legitieme mogelijkheid van het Parlement om de Commissie aan te sporen met voorstellen te komen.

Tijdens de plenaire vergadering kan het Parlement zich uitspreken over elk onderwerp dat het belangrijk vindt. Ook kan het Parlement de Commissie vragen een wetsvoorstel uit te werken voor onderwerpen waarvoor het een Europese wet nodig acht. Tijdens de plenaire vergadering is er ook een vragenuur, waarin vragen kunnen worden gesteld aan de Raad en/of de Commissie. Meestal vindt het vragenuur voor de Commissie plaats op dinsdag, en voor de Raad op woensdag. Leden die vragen willen stellen moeten deze eerst schriftelijk voorleggen aan de Voorzitter van het Parlement, die er al of niet zijn fiat aan geeft.

Het jaarlijkse vergaderrooster van het Europees Parlement wordt elk jaar, meestal in juni, door de plenaire vergadering goedgekeurd, op voorstel van de Conferentie van fractievoorzitters. In dit vergaderrrooster zijn ook de weken waarin vergaderd wordt door de parlementaire commissies en de fracties opgenomen.

Op de agenda van de plenaire vergadering staat aangegeven of in vervolg op de verklaringen van de Raad, de Commissie, de Europese Raad, of de mondelinge vragen aan de Raad en de Commissie wordt gestemd over een ontwerpresolutie. Na de debatten over schendingen van de mensenrechten, de democratie en de rechtstaat kan eveneens een resolutie worden aangenomen. 

De notulen van elke vergadering geven het verloop van die vergadering weer en wat er is gedaan (ingediende documenten, debatten, stemmingen, stemverklaringen, benoemingen, etc...). De uitslagen van de stemmingen zijn als bijlage bij de notulen gevoegd.

De plenaire vergadering in actie 

Eerst het debat, dan de besluiten

Voordat een parlementair verslag in stemming wordt gebracht, vindt er meestal eerst een debat plaats waarin de Commissie, de fractievertegenwoordigers en EP-leden hun standpunt uiteenzetten. De spreektijd is vaak heel kort en hangt af van het aantal leden dat het woord heeft gevraagd.

De stemmingen zijn meestal snel afgehandeld, maar debatten kunnen soms uren duren, afhankelijk van het aantal leden dat wil spreken. Meestal spreken de leden in hun moedertaal. Alle interventies worden simultaan vertaald door tolken in de andere officiële talen van de Unie.

De spreektijd wordt als volgt verdeeld: een eerste gedeelte wordt gelijkelijk over alle fracties verdeeld, en een tweede op basis van het totaal aantal leden van elke fractie. De leden die het woord vragen worden op een lijst gezet in volgorde van het ledental van hun fractie. Maar de rapporteurs van de commissie die het verslag heeft opgesteld en van de commissies die advies hebben uitgebracht kunnen als eersten het woord voeren.

Regelmatig ontvangt de parlementaire vergadering belangrijke persoonlijkheden, waaronder staatshoofden, die doorgaans tijdens een plechtige zitting worden ontvangen.

12 uur: marathonstemming

De stemmingen worden meestal rond 12 uur gehouden, vaak in een stevig tempo. Soms moet er over honderden amendementen worden gestemd.

Amendementen zijn wijzigingen in parlementaire verslagen of resoluties die door de EP-leden kunnen worden voorgesteld. Zo'n wijziging kan bestaan uit een schrapping, herformulering, vervanging of toevoeging in een verslag of resolutie. Eerst wordt over elk afzonderlijk amendement gestemd, en daarna over de aldus gewijzigde tekst van het verslag of de resolutie.

Meestal stemmen de leden bij handopsteken, en stelt de voorzitter van de vergadering de meerderheid vast. Wanneer de voorzitter beslist dat de uitslag niet duidelijk is, wordt er elektronisch gestemd om een nauwkeurige uitslag te krijgen. Als een fractie of een groep van ten minste 38 leden de avond vóór de stemming hierom verzoekt vindt er een hoofdelijke stemming plaats. In dat geval wordt de stem van elk lid geregisteerd en vervolgens in een bijlage bij de notulen openbaar gemaakt, tenzij er tegelijk een verzoek om een geheime stemming is ingediend.

In de plenaire vergadering beslist het Europees Parlement meestal met een absolute meerderheid van de uitgebrachte stemmen. Het quorum (minimum aantal leden dat aanwezig moet zijn voor een geldige uitslag van de stemming) is bereikt wanneer een derde van de leden in de vergaderzaal aanwezig is. Als de voorzitter, op verzoek van ten minste 38 leden, vaststelt dat dit niet het geval is, wordt de stemming uitgesteld tot de volgende vergadering.

De Commissie kan reageren op de uitslag van de stemming en haar conclusies uiteenzetten. Aan het einde van de vergadering kunnen de leden die dat willen een stemverklaring afleggen, waarin zij hun analyse en hun standpunt, of dat van hun fractie, nader toelichten.